Goede Praktijken uit Project Professionalisering Leersteun

Het Project Professionalisering Leersteun beoogde – in samenwerking met Prodia en de Permanente ondersteuningscellen – het versterken van de CLB’s in het bewust inzetten van consultatieve leerlingenbegeleiding, handelingsgericht adviseren en handelingsgerichte diagnostiek. Om deze doelstelling te bereiken verzamelde, verfijnde en ontwikkelde het project goede praktijken. Dit gebeurde aan de hand van regionale lerende netwerken waar CLB-medewerkers van elk CLB van die regio aan mochten deelnemen. Op deze manier werden goede praktijken gedeeld en ontwikkeld, konden we van elkaar leren en werden goede praktijken over heel Vlaanderen en Brussel heen geolievlekt.

Op deze pagina brengen we een overzicht van de goede praktijken die zijn voortgevloeid uit het project. Enkele goede praktijken werden in het verleden reeds ontwikkeld door verschillende centra. Andere goede praktijken werden ontwikkeld door de projectmedewerkers zelf. Om tot dit overzicht te komen, ontwikkelden we een kwaliteitscheck. Deze kwaliteitscheck hielp ons enerzijds om tussen alle aangebrachte goede praktijken de meest relevante te selecteren en anderzijds nieuwe goede praktijken te ontwikkelen die aan kwaliteitseisen voldoen. Voor het opmaken van de kwaliteitscheck baseerden we ons op bronnen die in het kader van kwaliteitsvol werken belangrijk zijn (bv: Prodia, documenten van de Onderwijsinspectie) evenals op bronnen die de stem van scholen mee in kaart brengen (bevraging van de Onderwijsinspectie, Indicatorenproject Vrij CLB Netwerk). Aangezien het niet mogelijk was om in het tijdsbestek van het project onze belangrijkste stakeholder te betrekken, namelijk scholen, hebben we op deze wijze toch geprobeerd om met hun stem rekening te houden bij het selecteren en ontwikkelen van de goede praktijken.

Verbinding

We starten met de goede praktijk ‘De Kracht van Verbinding’ omdat in verbinding gaan een essentiële randvoorwaarde is in elke fase van de samenwerking met onze (onderwijs)partners. Deze goede praktijk werd ontwikkeld door de medewerkers van het project en bestaat uit verschillende onderdelen. Aan de hand van deze tools trachten we handvaten en inspiratie te bieden aan CLB-medewerkers om in verbinding te treden met een schoolteam of leerkracht.

1. We bieden in deze goede praktijk een aantal relevante theoretische kaders aan.
2. De koppeling wordt gemaakt van de theorie naar de praktijk met concrete hulpzinnen en voorbeeldvragen die ondersteunend zijn bij het in verbinding treden.
3. We ontwikkelden een handige waaier waarin deze theoretische kaders én enkele praktische toepassingen gebundeld werden: de ideale tool om steeds op zak te hebben en naar terug te grijpen wanneer nodig.
4. We maakten een filmpje waarin CLB-medewerkers en onze onderwijspartners aan het woord komen. Ze geven een inkijk in hun samenwerkingservaringen met het CLB en wat ‘verbinding’ voor hen betekent.

Gemeenschappelijke taal

Wanneer we in verbinding willen treden met een leerkracht is ook het zoeken naar gemeenschappelijke taal met de leerkracht van cruciaal belang. The Missing Link is ontwikkeld met precies deze doelstelling:  ‘The Missing Link’ wil bruggen slaan tussen diagnostiek en didactiek, tussen advies en aanpak, tussen de wereld van de CLB-medewerker en de wereld van de leerkracht. The Missing Link kent haar oorsprong in een project dat CLB-medewerkers Ides Depotter, Marleen Milleville en Jan Seys maakten in het kader van de PROvinciale SAmenwerking (PROSA) van de Vrije CLB’s van West-Vlaanderen. Binnen het project, en in samenwerking met de huidige PROSA-medewerkers, werd het bestaande materiaal geüpdatet en verder verfijnd.

Het Lerend Netwerk van Vlaams-Brabant & Brussel ging met diezelfde probleemstelling aan de slag, maar vanuit een focus op het HGD-traject: hoe kunnen we in kader van een HGD-traject mede de nadruk leggen op de perceptie van de school, inzetten op verbinding en het zoeken naar gemeenschappelijke taal met de school? Hoe kunnen we binnen een HGD-traject met de leerkracht aan de slag om samen zijn ondersteuningsnoden in kaart te brengen? 

Het resultaat hiervan zijn drie vragenlijsten: 

1. Vragenlijst beeldvorming zorgbeleid, waarmee de CLB-medewerker in kaart kan brengen op welke wijze de school zijn zorgbeleid vormgeeft. We hanteren deze vragenlijst vb. in kader van de samenwerkingsafspraken. De neerslag van het gesprek a.d.h.v. deze vragenlijst kan later door de trajectbegeleider geraadpleegd worden, waardoor hij geïnformeerd en betrokken aan het HGD-traject begint. 
2. ‘Intakevragenlijst leerkracht’, waarmee we zicht krijgen op het functioneren van de leerling, door de ogen van de leerkracht. We leggen reeds in de intakefase mede de focus op de perceptie en ervaringen van de leerkracht. 
3. ‘Vragenlijst ondersteuningsnoden’, opgebouwd volgens en geïnspireerd door het 9-componentenmodel zoals ook gebruikt in The Missing Link. De vragenlijst biedt ons handvaten om de klas- en lespraktijk diepgaand te bespreken met de leerkracht en aan de hand hiervan samen met de leerkracht zijn ondersteuningsnoden in kaart te brengen en concreet te formuleren.

Methodieken

De focus van de lerende netwerken van alle andere provincies lag (in meer of mindere mate) op Consultatieve Leerlingenbegeleiding. Voor deze kernopdracht haalden we inspiratie bij de goede praktijk Leidraad Consultatieve Leerlingenbegeleiding, ontwikkeld door GO! CLB Nova. Deze leidraad kan een kapstok zijn om een consultatief proces vorm te geven.

Tijdens het project kregen we de kans enkele inspirerende, getalenteerde collega’s te ontmoeten, waaronder Filip Dehaene (Vrij CLB De Havens). In volgend filmpje vertelt hij over de manier waarop hij leerling-besprekingen aanpakt in de praktijk. Hij ontwikkelde hiervoor zelf de ‘Reflectiewijzer Consultatieve Leerlingbegeleiding’. Dit document biedt handvaten om via acties te bewegen van de huidige situatie naar de wenselijke situatie.

Daarnaast haalden we inspiratie bij onze noorderburen. Op de pagina ‘verkennende consultatie in de praktijk‘ vinden jullie een filmpje waarin Myrthe Drexhage en Nicole van den Hemel (SWV Unita) vertellen hoe zij aan de slag gaan met dit thema. Aan de hand van hun praktijkervaringen bieden ze ons inspiratie over hoe wij in de praktijk aan de slag kunnen gaan met consultatieve leerlingenbegeleiding.

Ook de goede praktijk ‘Stappen in Leerlingbespreking’ ontwikkeld door TOPunt Gent en de ‘M-cirkel’ ontwikkeld door Katholiek Onderwijs Vlaanderen, bieden ons concrete handvaten om een gesprek over een leerling vorm te geven. Deze goede praktijken kunnen zowel in kader van een HGD-traject gehanteerd worden als bij consultatieve leerlingenbegeleiding.

Themagebonden inhouden

De bovenstaande goede praktijken bieden ons inspiratie over de manier waarop we consultatieve leerlingenbegeleiding vorm kunnen geven. GO! CLB Fluxus ontwikkelde verschillende materialen om de consultatieve leerlingenbegeleiding inhoudelijk invulling te geven. In de koffers “Jezelf zijn”, “Prestatiedruk” en  “Veerkracht” brengen ze materialen rond deze thema’s vanop verschillende websites samen.  Deze materialen kunnen leerkrachten inspireren om met een klasgroep rond identiteit, prestatiedruk en veerkracht aan de slag te gaan.  De koffers kunnen echter ook ingezet worden tijdens de begeleiding van groepjes leerlingen of binnen een individueel contact met een leerling. 

Graag verwijzen we ook naar de methodiekenbib van Team Veerkracht. Dit projectteam is een onderdeel van Vrij CLB Limburg en wil samen met scholen een klimaat creëren waar welbevinden centraal staat. De methodiekenbib verzamelt werkvormen die hiervoor kunnen worden ingezet en waarmee leerkrachten meteen aan de slag kunnen. 

Tot slot kunnen de ‘Steekkaarten Redelijke Aanpassingen’ van Katholiek Onderwijs Vlaanderen helpen bij het omgaan met een aantal veelvoorkomende leer-, gedrags- en werkhoudingsmoeilijkheden.

Implementatie

Een laatste thema waarrond we aan de slag zijn gegaan is ‘Implementatie’. Vanuit de lerende netwerken capteerden we de nood aan handvaten om de vele goede praktijken die aangeboden werden te implementeren en borgen in de dagelijkse praktijk. We ontwikkelden als antwoord hierop een goede praktijk:

1. ‘Implementeren: hoe doe je dat?’: we geven inspiratie aan de hand van concrete implementatievoorbeelden, die gedeeld werden in de lerende netwerken. We hebben deze geordend aan de hand van enkele wetenschappelijk onderbouwde succesfactoren en randvoorwaarden die tot een gedragen implementatie leiden.
2. We haalden inspiratie bij onze noorderburen. Johan Vroegindeweij, directeur van SWV Unita, licht in dit filmpje toe hoe hij binnen zijn organisatie de overstap maakte naar meer ‘verkennende consultatie’ en minder diagnostische trajecten. Hij illustreert hoe hij deze omschakeling binnen zijn organisatie verwezenlijkte.