Integratie Aanbeveling

Net zoals in de strategiefase doorloop je de stappen hier in een welbepaalde volgorde.

De integratie- en aanbevelingsfase start je steeds vanuit het integratief beeld (wat je weet over de leerling binnen zijn context).
Rekening houdend met de hulpvraag formuleer je vervolgens doelen.
Je schat in wat leerling, leerkrachten en ouders nodig hebben om deze doelen te bereiken (behoeften).
Uit je traject komen mogelijk concrete tips om tegemoet te komen aan die behoeften (aanbevelingen).
Je beoordeelt welke aanbevelingen wenselijk zijn en welke minimaal noodzakelijk.

Bekijk ook de informatie over de Integratie- en Aanbevelingsfase in onze online leermodule Handelingsgerichte diagnostiek.

Fase van reflectie door CLB-team, bij voorkeur multidisciplinair.

In de integratie- en aanbevelingsfase bereid je de adviesfase voor. Vanuit het integratief beeld denk je na over de doelen voor de leerling en het handelen dat meest wenselijk is voor deze leerling en zijn context. 

Merk je dat je informatie tekort hebt voor een volgende stap richting advies? Durf dan terug te keren naar de Strategiefase.

Integratief beeld opbouwen a.d.h.v. ICF en vanhieruit doelen en onderwijs-opvoedingsbehoeften formuleren.

Het CLB-team brengt alle resultaten samen tot één overkoepelend integratief beeld. We vullen ons ICF-CY-schema verder aan met de relevante onderzoeksresultaten en kunnen dan aan de slag met de interpretatie van het beeld.

– Wat zegt de informatie ons over de verschillende componenten en hun onderlinge relaties?

– Wat zijn we meer te weten gekomen over de eigenschappen van de persoon en zijn omgeving, over het handelen en de wijze van participeren?

De analyse van het integratief beeld laat toe om te gaan prioriteren: aan welke problemen we moeten werken en welke positieve factoren we moeten versterken.

Leer meer over ICF-CY in deze leermodule.

Download hier de kwaliteitscheck integratie- en aanbevelingsfase.

Een paar tools om je verder te helpen…

• Leer meer over de HGW-uitgangspunten in deze leermodule.
• Een lijstje om je Integratie- en Aanbevelingsfase te checken (PVOC Oost-Vlaanderen): overzichtsdocument voor het hele HGD-traject
• Een leidraad om bij de hand te nemen tijdens de integratie- en aanbevelingsfase: HGD-oefenformulier integratie-aanbeveling
• ICF-CY, aangevuld met clusters onderwijsleersituatie (zie ook Kijkwijzer effectief onderwijsgedrag, Uit: HGW op school, Pameijer e.a., 2007, via www.acco.be, bij downloads)
• Inspiratietool onderwijsbehoeften: ondersteunt om vanuit ICF-clustering tot doelen, behoeften en aanbevelingen te komen.

Voor meer specifieke tools: zie ook de verschillende ‘tussenfases’/’tussenvragen’.

Cluster enkel relevante gegevens in functie van de hulpvraag. Gebruik ICF-CY en gebruik aanvullend de cluster onderwijsleersituatie en/of factoren van achterstelling waar aangewezen.

Schat bij het verwerken van onderzoeksresultaten voor elke bron de betrouwbaarheid en validiteit van de informatie in en breng de gegevens van verschillende bronnen samen in een integratief beeld.

Integratief beeld opbouwen a.d.h.v. ICF

Het CLB-team brengt alle resultaten samen tot één overkoepelend integratief beeld. We vullen ons ICF-CY-schema verder aan met de relevante onderzoeksresultaten en kunnen dan aan de slag met de interpretatie van het beeld.

– Wat zegt de informatie ons over de verschillende componenten en hun onderlinge relaties?

– Wat zijn we meer te weten gekomen over de eigenschappen van de persoon en zijn omgeving, over het handelen en de wijze van participeren?

De analyse van het integratief beeld laat toe om te gaan prioriteren: aan welke problemen we moeten werken en welke positieve factoren we moeten versterken.

Materialen rond ICF-CY

• Prodia materialendatabank, kies denkkader ICF:
  • ICF en HGD versterken elkaar
  • Voorbeelden
  • ICF-schema
• ICF-webbrowser
• Basismodules ICF-CY: http://www.vwvj.be/elektronische-leermodules-icf-cy-2016
• Verdiepende module ICF-CY GO!
• Gheysen, T. (2013). International Classification of Functioning (ICF): een speed date. Caleidoscoop, 25:6, 39 zie website Caleidoscoop.

Het integratief beeld is de basis waarop we de hypotheses uit de Strategiefase gaan toetsen. Kunnen we de hypotheses:
– aanvaarden (+)
– verwerpen (-)
– aanhouden (?)

Wanneer de onderzoeksresultaten onderling tegenstrijdig zijn, ga je na welke resultaten meer en minder betrouwbaar en valide zijn. Op basis daarvan bepaal je aan welke informatie je meer of minder waarde hecht voor het aanvaarden, verwerpen of aanhouden van de hypotheses. Bij twijfel, maakt het CLB-team een klinisch oordeel na de integratie van alle gegevens.

Een klinisch oordeel is een oordeel dat gebaseerd is op een hoog niveau van diagnostische expertise, het opbouwen van diagnostische ervaring binnen een multidisciplinair team, kennis over en vertrouwdheid met de leerling en zijn omgeving. De beoordeling verloopt systematisch, formeel en transparant. De bedoeling is om de kwaliteit, de validiteit en de nauwkeurigheid van de beslissingen of aanbevelingen van een diagnosticus in een specifieke casus te verbeteren.

Schaubroeck, S. (2019). Klinisch oordeel. Kritisch denken in de grijze zone. Caleidoscoop 31(1), 10-19.

Cognitief zwak functioneren en verstandelijke beperking:

Operationalisering criterium adaptief gedrag

Klinisch oordeel bij intellectueel en/of adaptief zwak functioneren 

De integratie-aanbevelingsfase heeft als doel om de hulpvraag te beantwoorden door het bepalen van doelen, behoeften en aanbevelingen. Het bepalen van doelen doe je door middel van de informatie verzameld in je integratief beeld. 

Als je nu voldoende weet om de hulpvraag te beantwoorden, bepaal dan welke doelen je kan stellen (zie vierde tussenvraag bij Integratie- en Aanbeveling).

Als je nog meer moet weten om de hulpvraag te beantwoorden, bepaal dan wat je nog moet weten en maak hypotheses op.

Zie tools Integratie-Aanbeveling Algemeen.

Vanuit het integratief beeld worden doelen geformuleerd en prioriteiten bepaald. De focus ligt op wat veranderbaar is met het oog op het optimaliseren van het functioneren van de leerling.

Een doel wordt dus altijd vanuit de leerling bepaald. Bvb. de leerling slaagt dit schooljaar, de leerling kan zelfstandig de bus nemen naar school…

Formuleer doelen:

– op lange, middellange en korte termijn.

– SMARTi

– eenvoudig, overzichtelijk, begrijpelijk

– met focus op veranderbare factoren.

Bepaal prioriteiten:

– focus op verhogen participatie

– maak ruimte voor de eigen doelen van de leerling.

– hou rekening met wensen en verwachtingen.

Wanneer informatie ontbreekt om tot doelen te kunnen komen, bepaal dan wat je nog moet weten en maak hypotheses op.

Wat veranderen en waarom? SDP Gedrag & Emotie, p 60.

Voorbeelden vanuit SDPs:

Cognitief zwak functioneren p 73-74 (of Fase 2: p 47-48)

Cognitief sterk functioneren p 63-64 (of Fase 2: p. 36-37)

Gedrag & Emotie p 61-62

Lezen & Spellen p 58-61

Wiskunde p 62-65

Spraak & Taal p 36

Motoriek p 36

Doelen:
– Pameijer, N. & van Beukering, T. (2015) Handelingsgerichte diagnostiek in het onderwijs. Leuven/Den Haag: Acco,HGD 2015, 237-239.

Welke kenmerken zijn te beïnvloeden? 

– Koomen, H. & Pameijer, N. (2015). Diagnostisch proces in het onderwijs: de rol van contextfactoren, veranderbaarheid en positieve elementen. In K. Verschueren & H. Koomen (red). Handboek Diagnostiek in de leerlingenbegeleiding. Kind en Context.  Antwerpen/Apeldoorn: Garant,  p 37.
– Pameijer, N. & van Beukering, T. (2015) Handelingsgerichte diagnostiek in het onderwijs. Leuven/Den Haag: Acco, p 232-236

Vanuit de doelen kunnen we dan onderwijs- en ondersteuningsbehoeften formuleren

Doel: waar willen we naartoe?

Onderwijs-opvoedingsbehoefte: wat heeft de leerling nodig om dit doel te bereiken?

Ondersteuningsbehoeften: wat heeft de leerkracht/ouder nodig om tegemoet te komen aan de onderwijs-opvoedingsbehoefte van de leerling?

Aanbevelingen: Hoe kunnen we de onderwijs- en opvoedingsbehoeften van de leerling en ondersteuningsbehoeften van de leerkracht concreet vorm geven in deze klaspraktijk?
(Noot: hierbij kan het CLB een eerste aanzet formuleren, maar het echt concretiseren van deze aanbevelingen in maatregelen gebeurt door de school in de adviesfase of tijdens handelen en evalueren.)

Wanneer informatie ontbreekt om tot onderwijs-of opvoedingsbehoeften te kunnen komen, bepaal dan wat je nog moet weten en maak hypotheses op. Keer dus terug naar de strategiefase. 

Om de onderwijs- en opvoedingsbehoeften van de leerling te verwoorden zijn volgende hulpzinnen te gebruiken: Om het doel … te behalen, heeft deze leerling nood aan:

• instructies die …
• opdrachten die …
• leeractiviteiten die …
• feedback die …
• een leerkracht die …
• groepsgenoten die …
• ouders die …

Enkele voorbeelden van mogelijke onderwijs- en opvoedingsbehoeften:

Om dit doel te bereiken heeft deze leerling…

instructie nodig die

• op voorhand wordt gegeven;
• verlengd is en waarbij de leerkracht hardop meedenkt en voordoet;
• maximaal twee opdrachten bevat (samengestelde opdracht);
• sterk de visuele kant benut ter compensatie van het zwakke begrip bijvoorbeeld met foto’s, pictogrammen, stappenschema’s;
• vooral auditief is;
• die stimuleert tot meedoen zoals samen oefenen, opfrissen of trainen van basisvaardigheden;
• verkort is, zodat de leerling snel zelfstandig aan de slag kan.

opdrachten nodig

• die een eenvormige structuur vertonen;
• met extra leer- en oefenstof;
• met voorbeelden die stap voor stap zijn uitgewerkt;
• waarbij de leerling enkel de antwoorden hoeft in te vullen;
• waarvan de leerkracht weet dat de leerling ze goed begrijpt;
• die een oplossingsmethode aanbieden;
• die net binnen zijn beheersingsniveau liggen, zodat de nodige succeservaringen worden beleefd.

leeractiviteiten die

• aansluiten bij zijn interesses;
• een actief mondeling taalgebruik stimuleren;
• het overleg met anderen bevorderen.

ondersteuning nodig

• bij het maken van een oefening van begrijpend lezen en gebruikt hierbij voorleessoftware;
• bij het maken van rekenoefening en gebruikt hierbij schematische hulpmiddelen zoals kwadraatbeeld, getallenlijn.

een klasseninrichting nodig die

• structuur biedt en duidelijk verwijst naar de activiteiten;
• de concentratie bevordert.

een speelplaats nodig waar

• duidelijke regels en afspraken gelden;
• specifieke ruimte is voorzien voor activiteiten en rust;
• het toezicht consequent reageert en een gelijkvormig systeem hanteert van straffen en belonen.

feedback nodig

• die snel komt (na enkele oefeningen);
• waarbij benadrukt wordt wat al wel goed gaat;
• waarbij de inzet wordt benadrukt.

groepsgenoten nodig

• bij wie hij kan aansluiten;
• die hem accepteren;
• die vragen om mee te spelen;
• met wie hij samenwerkend kan leren.

leerkrachten nodig die

• hem aanmoedigen na de eerste oefeningen;
• zorgen voor regelmatige communicatie met de ouders;
• voldoende differentiëren, zodat de leerling op zijn niveau vooruitgang maakt;
• het beloningssysteem in de klas duidelijk en consequent hanteren;
• bereid zijn om te differentiëren binnen het beloningssysteem ;
• concrete doelen formuleren op korte en lange termijn.

ouders nodig die

• bereid zijn om de aanpak op school te bevestigen, ook al kunnen thuis andere regels gelden;
• i.v.m. schoolse prestaties geen hogere eisen stellen dan de school;
• de emotionele steun kunnen bieden waarvoor er in de onderwijssituatie niet steeds voldoende ruimte is;
• ervoor zorgen dat hij op tijd gaat slapen.

Voorbeelden vanuit SDPs:

Cognitief zwak functioneren p 74-80 (Fase 2 p 48-54)

Cognitief sterk functioneren p 65-67

Gedrag & Emotie p 61-62

Lezen & Spellen p 58-61

Wiskunde p 62-65

Spraak & Taal p 36

Motoriek p 36

Inspiratietool: navigeer doorheen de tool via de ICF-CY-structuur en ontdek de doelen en behoeften.

Inspiratielijsten voor onderwijsbehoeften Fleur Runeman (2015)

Inspiratielijst Spraak & Taal

Inspiratielijst Motoriek

Als we weten wat de leerling nodig heeft, dan gaan we na wat de leerkracht/ouder nodig heeft om hieraan tegemoet te komen.

Doel: waar willen we naartoe?

Onderwijs-opvoedingsbehoefte: wat heeft de leerling nodig om dit doel te bereiken?

Ondersteuningsbehoeften: wat heeft de leerkracht/ouder nodig om tegemoet te komen aan de onderwijs-opvoedingsbehoefte van de leerling?

Aanbevelingen: Hoe kunnen we de onderwijs- en opvoedingsbehoeften van de leerling en ondersteuningsbehoeften van de leerkracht concreet vorm geven in deze klaspraktijk?
(Noot: hierbij kan het CLB een eerste aanzet formuleren, maar het echt concretiseren van deze aanbevelingen in maatregelen gebeurt door de school in de adviesfase of tijdens handelen en evalueren)

Wanneer informatie ontbreekt om tot ondersteuningsbehoeften te kunnen komen, bepaal dan wat je nog moet weten en maak hypotheses op. Keer dus terug naar de strategiefase. 

De ondersteuningsbehoeften van leerkrachten en ouders, die samengaan met de onderwijsbehoeften van de leerling, kunnen worden verwoord aan de hand van volgende hulpzinnen:

Als leerkracht wil ik bereiken dat … (doel). Zelf doe ik al … Verder heb ik nodig:

• registratiemateriaal dat …
• ondersteuning om niveau aan te passen …
• attitude en vaardigheid om te zorgen dat …
• inzichten die …

Als ouder wil ik bereiken dat … (doel). Zelf kan ik al …Verder heb ik nodig:

• houding/attitudes die
• uitleg over/inzicht in …
• kennis/begrip van…
• vaardigheden om …
• leraar, mentor, intern begeleider, zorgcoördinator of leidinggevende die …
• gezins- of familieleden die …
• andere kinderen die …
• hulpverlener uit de jeugdhulp die…

Enkele voorbeelden van ondersteuningsbehoeften van leerkrachten:

De leerkracht heeft nood aan coaching om meer structuur in het dagverloop van de klas te brengen.

De leerkracht heeft nood aan tips voor het voeren van gesprekken met leerlingen.

De leerkracht heeft nood aan regelmatig overleg met de ouders om de begeleiding van deze leerling op school en thuis op elkaar af te stemmen.

De leerkracht heeft nood aan meer inzicht in de leerproblemen van deze leerling.

Enkele voorbeelden van ondersteuningsbehoeften van ouders:

De ouders hebben nood aan informatie over het niveau van functioneren van hun kind.

De ouders hebben nood aan concrete tips om de taalontwikkeling van hun kind gericht te stimuleren.

De ouders hebben nood aan regelmatig overleg met de school om de begeleiding van hun kind thuis en de aanpak op school op elkaar af te stemmen.

Meer voorbeelden zijn te vinden in de SDPs:

Cognitief zwak functioneren p 74-80 (Fase 2 p 48-54)

Cognitief sterk functioneren p 65-67

Gedrag & Emotie p 61-62

Lezen & Spellen p 58-61

Wiskunde p 62-65

Spraak & Taal p 36

Motoriek p 36

Aanbevelingen zijn mogelijke aanpassingen die je voorstelt aan de betrokkenen in de adviesfase. 

Inspiratie voor aanbevelingen om doelen te bereiken, is te halen uit

• eigen praktijkervaring
• vakliteratuur en wetenschappelijk onderzoek (Wat is meer/minder effectief? Wat zijn (tegen)indicaties?)
• regelgeving (zoals binnen onderwijsdecreten of binnen de Integrale Jeugdhulp)
• wensen en verwachtingen van de betrokkenen, met oog voor evoluties daarin doorheen het HGD-traject 

Bij het selecteren van aanbevelingen gaat de voorkeur uit naar interventies die de autonomie, competentie en relationele verbondenheid van leerlingen ondersteunen. 

Neem de wensen, verwachtingen en attributies van de betrokkenen mee in het opstellen van aanbevelingen.

Zoals bepaald in de regelgeving, kan het CLB-team op het einde van het HGD-traject in overleg met de betrokkenen beslissen om een (gemotiveerd) verslag op te maken voor een leerling. 

Ter voorbereiding van het adviesgesprek denkt het CLB-team in de integratie-en-aanbevelingsfase na over volgende vragen:

• Vallen de doelen voor deze leerling binnen het gemeenschappelijk curriculum?
• Bevatten de noodzakelijke aanpassingen voor deze leerling compenserende en/of dispenserende maatregelen?
• Is ondersteuning nodig en voldoende om het gemeenschappelijk curriculum te volgen? Vanuit welke expertise?
• Zijn de noodzakelijke aanpassingen voor deze leerling redelijk en voldoende om het gemeenschappelijk curriculum te blijven volgen binnen een gewone school? 

Voorbeelden vanuit SDPs:

Cognitief zwak functioneren p 74-80 (Fase 2 p 48-54)

Cognitief sterk functioneren p 65-67

Gedrag & Emotie p 61-62

Lezen & Spellen p 58-61

Wiskunde p 62-65

Spraak & Taal p 36

Motoriek p 36

Aanbevelingen beoordelen

Literatuur rond effectiviteitsstudies:

– Marzano, R. (2009). Wat werkt op school? Research in actie. Vlissingen: Bazalt.

– Hattie, J. (2013). Leren zichtbaar maken: Nederlandse vertaling van Visible learning for teachers. Sint-Niklaas: Abimo.

– Mitchell, D. (2015). Wat écht werkt. 27 evidence based strategieën voor het onderwijs. Huizen: Pica.

Databank effectieve jeugdinterventies (nji.nl):

– Interventies bij veelvoorkomende vragen en problemen.

– Volledige databank.